Badanie EMG (elektromiograficzne) to rejestraca czynności elektrycznej mięśni, będącej wynikiem zdolności wybiórczego przenikania jonów sodu i potasu przez błonę komórki mięśniowej w trakcie jej pobudzenia przez impuls nerwowy. Prowadzi to do nierównomiernego rozmieszczenia jonów sodu i potasu między wnętrzem komórki, a powierzchnią jej błony (odpowiedniej różnicy potencjałów) i w efekcie – jej depolaryzacji, co jest podstawą powstania skurczu komórki mięśniowej. Dzięki badaniu EMG zjawiska te mogą zostać przedstawione w sposób graficzny, co umożliwia wykrycie wielu chorób dotyczących zarówno nerwów, jak i mięśni.
Elektromiografia (EMG) jest podstawowym badaniem w diagnostyce chorób mięśni i nerwów obwodowych. Badanie EMG pozwala ustalić lokalizację i charakter zmian patologicznych w mięśniach oraz rozpoznanie chorób nerwów. Umożliwia ono przede wszystkim:
- zróżnicowanie, czy dany niedowład jest spowodowany uszkodzeniem nerwu czy mięśnia;
- wykrycie niewielkich uszkodzeń mięśni i nerwów, które jeszcze nie dają objawów;
- określenie wielkości uszkodzonego obszaru;
- śledzenie dynamiki procesu chorobowego.
Badanie wykonuje się również w celu oceny funkcji mięśni po urazach, przy istnieniu zespołów uciskowych, jak np. dyskopatia, stanów zapalnych korzeni nerwowych oraz w celu zaplanowania rehabilitacji u chorych po udarach mózgu. Klasyczne badanie EMG wzbogaca znacznie elektroneurografia, czyli badanie szybkości przewodnictwa nerwowego.
Przebieg badania EMG
Badanie elektromiograficzne wykonuje się przy pomocy elektrod naskórnych lub elektrod igłowych wprowadzanych do mięśnia. Rejestrację przeprowadza się w stanie spoczynku mięśni oraz podczas różnie stopniowanego wysiłku. W warunkach prawidłowych w stanie spoczynku mięsień nie wykazuje żadnej aktywności (tzw. cisza bioelektryczna), podczas minimalnego ruchu powstaje tzw. zapis prosty złożony z pojedynczych potencjałów, a w trakcie maksymalnego wysiłku mięśnia liczne pojedyncze potencjały nakładają się na siebie i mamy tzw. zapis interferencyjny. Analizuje się także kształt, amplitudę i czas trwania pojedynczych potencjałów.
Nieprawidłowy zapis EMG obserwujemy, gdy dochodzi do uszkodzenia nerwu zaopatrującego daną grupę mięśni albo gdy uszkodzeniu ulega sam mięsień. Jeśli doszło do uszkodzenia nerwu, obserwuje się tzw. zapis neurogenny (potencjały pojawiają się w spoczynku, a przy maksymalnym wysiłku mamy zapis prosty, ponadto amplituda i czas trwania potencjałów są wydłużone). Natomiast jeśli uszkodzony jest mięsień, mamy tzw. zapis miogenny (nie ma czynności spoczynkowej, przy małym wysiłku pojawia się zapis interferencyjny, a potencjały są niskie i krótkie).
Przed EMG nie ma konieczności wykonywania wcześniej innych badań, należy jedynie umyć kończynę. Bezwzględnie nie należy smarować jej maściami i kremami. Wysterylizowaną igłę wbija się prostopadle do mięśnia, po czym wykonuje się wkłucie w odległości 1 – 2 cm od pierwszego. Badanie jest wykonywane przy minimalnym skurczu mięśni, po czym prowadzone jest przy maksymalnym skurczu mięśni, jaki pacjent może wykonać. Badanie trwa około 40 minut. EMG nie może być wykonywane u kobiet w ciąży.
Wskazaniem do wykonania EMG są objawy nieprawidłowego funkcjonowania nerwów obwodowych i mięśni, a zwłaszcza zespoły korzeniowe-szyjne i lędźwiowo-krzyżowe (rwa barkowa, rwa kulszowa), zespoły sztywności o różnej etiologii, a także nadmierne nieprawidłowe napięcie w przebiegu chorób układu nerwowego (spastyczność). Uszkodzenia poszczególnych mięśni w skutek urazu lub kontuzji także są wskazaniem do wykonania badania.
Podobnie jak w przypadku elektroneurografii, przeciwwskazaniami do wykonania badania elektromiograficznego są wszczepiony elektryczny rozrusznik serca, elementy metalowe w sercu (np. sztuczna zastawka) lub w badanej okolicy ciała.